Jubileji: VW Golf GTI slavi 40 godina

Kad se samo setimo da je malo falilo da naslednik “bube” ne bude “golf”, već neko čudo sa zadnjim pogonom i motorom smeštenim pozadi, u tom kontekstu “golf GTI” sa današnjeg aspekta deluje kao svemirski brod.

Nepune dve godine posle premijere prve generacije “golfa”, u jesen 1975. na Salonu automobila u Frankfurtu prikazana je dizel ali i sportska verzija modernog hečbeka koji je promenio zapadni pogled na kompaktnu klasu automobila.

S obzirom da osnovna verzija “golfa 1,1” od 50 KS u to vreme nije imala disk kočnice napred, već doboše, da nije bilo servo pojačivača, električnih prskalica šoferšajbne, grejača zadnjeg stakla, rikverc svetla i da su gume bile dijagonalne, “GTI” je izgledao kao vozilo sa druge planete.

Prvi primerci stigli su do svojih vlasnika jula 1976. godine. U odnosu na standardnog “golfa”, “GTI” je dobio mnogo izmena. Osim drugačijeg ogibljenja i stabilizatora, ugrađene su servo kočnice i motor iz “audija 80 GTE” sa mehaničkim ubrizgavanjem goriva.

Poenta je bila da se ponudi praktiačan auto koji će biti upotrebljiv za svakodnevne aktivnosti ali sa performansama sportskih mašina. Uz pomoć Bošovog “K-džetronik” mehaničkog sistema ubrizgavanja goriva, umesto standardnih 75 “konja” benzinac zapremine 1,6 litara je postizao čak 110 konjskih snaga.

Sa današnjeg aspekta to nije mnogo, ali u to vreme na 810 kilograma teškom autu je bilo više nego munjevito. Maksimalna brzina mu je bila 182 km/h, a iz stanja mirovanja do “stotke” je stizao za 9,2 sekunde.

Vizuelno se “GTI” dosta razlikovao od klasičnih verzija. Imao je šire “trinaestice” dimenzija 175/70 HR 13, crveni okvir na prednjoj masci, spojler ispod prednjeg branika, kao i crnu foliju na vratima gepeka. Unutra su to bile sportske “kadice”, instrumenti sa obrtomerom, aluminijumski trokraki volan i ručica menjača u obliku golf loptice.

Kako to obično biva, kadar iz marketinškog odeljenja nije predviđao svetlu budućnost za “golf GTI”. Međutim, desilo se upravo suprotno – auto je vrlo brzo postao veoma popularan, ne samo među sportistima koji su ga masovno koristili na auto-trkama, već i među tjunerima.

Vremenom, dolazi do promena, koje 1982. godine donose novi motor – zapremine 1,8 litara sa 112 konjskih snaga. Cena osnovne verzije “golfa GTI” tada je već 20.465 maraka. Uvodi se i specijalna edicija “pireli”, koja se razlikovala ne samo po specifičnim aluminijumskim felnama prečnika 14 inča sa prorezima u obliku slova “P”, već i po zatamnjenim staklima.

Maksimalnu snagu je postizao pri nešto nižih 5800 obrtaja, spram dotadašnjih 6100, a maksimalni obrtni moment od 150 Nm je bio dostupan već od 3500 obrtaja. Maksimalna brzina je povećana na 187 km/h, a ubrzanje do “stotke” je smanjeno za dve desetinke na okruglo 9,0 sekundi. “Golf GTI pireli” je imao cenu od 22.800 maraka.

Iako je proizbodnja druge generacije “golfa” započela još 1983, “GTI” verzija se pojavila januara 1984. Sve do marta 1986. proizvodio se sa 1,8 osmoventilskim motorom iz “GTI”-ja prve generacije. Tada se paralelno uvodi šesnaestoventilska tehnologija, pa snaga skače sa 112 na 139 “konja” i 168 njutn-metara.

Godinu dana kasnije ugrađuje se i prvi katalizator u “GTI”, tako da auto gubi okruglo deset konjskih snaga u jačoj i pet “konja” u slabijoj verziji. Ovde već uveliko prestaje ono prvobitno uzbuđenje zbog različitosti “GTI”-ja u odnosu na sve ostale modele. Konkurencija je osamdesetih postala vrlo jaka, ali je Folksvagen i dalje prkosio, pa je 1990. uveden čuveni “GTI G60” sa 160 konjskih snaga.

Bilo je tu dosta izmena, od velikih kočnica sa “pasata”, preko lepljene “šoferke”, pa sve do “sinkro” verzije. Na taj način “golf GTI” je postao jedini sportski auto u klasi sa pogonom na sva četiri točka. Pred kraj proizvodnje “dvojke GTI”, kao standardna oprema su se ugrađivali servo volan, BBS alu-felne prečnika 15 inčasa pneumaticima 195/50 R 15, elektro-podesivi prozori i retrovizori, Panasonikovo ozvučenje i krovni otvor.

Ipak, vrhunac svega je počeo već 1989. godine sa “golfom limited”, koji se više ne može smatrati klasičnim “GTI”-jem. Napravljen je svega 71 primerak od strane VW Motorsport odeljenja. Pod haubom se nalazio pojačani “G60” na čak 210 “konja”! Na njemu je standard bio gotovo svaki detalj i komad opreme koji se inače doplaćivao, pa je konačna cena “golfa limited” bila 68.500 nemačkih maraka!

Interesantno je da se spolja u svega nekoliko detalja razlikovao u odnosu na standardne “golfove”. Osim spuštene karoserije, imao je BBS felne i plavi okvir na prednjoj masci, sa plavim “VW Motorsport” znakom, koji se nalazio i na zadnjem delu. “GTI” oznake nije bilo. Maksimalna brzina mu je bila 230 km/h, a od 0 do 100 km/h je stizao za 7,4 sekundi. To i nije tako loše ako se uzme u obzir da je zbog sve moguće opreme imao čak 1275 kilograma.

“Golf” treće generacije mnogi smatraju najlošijim “golfom” u istoriji, mada su ostali upamćeni po čuvenoj “VR6” verziji koja se, kao i prethodni “dvojka limited” nije smatrao “GTI”-jem. Isti princip se može primeniti i na naredne “golfove R”, koji su preuzeli motor iz “trojke VR6”.

Sve u svemu, bazna “trojka” “GTI” se pojavila u samom startu proizvodnje novog modela 1991. godine i to sa motorom zapremine 2,0 litra sa svega 115 “konja” i čeličnim felnama, baš kao nekad. Tek 1993. stiže verzija sa 150 “konja” a godinu dana kasnije i “GTI edišn”, sa standardno zatamnjenim staklima, električnim prozorima, putnim kompjuterom, alarmom, spuštenim ogibljenjem, BBS felnama prečnika 15 inča, Rekaro sedištima i prednjim vazdušnim jastucima.

Verovatno poslednji od najvažnijih momenata u istoriji “golfa GTI” događa se na dvadesetogodišnjicu postojanja, 1996. godine. Tada je predstavljen prvi “golf GTI” sa dizel motorom. Bio je to prvi “1,9 TDI” (sa crvenim “I”) sa 110 “konja” i turbinom promenljive geometrije lopatica, koji je i dan danas pojam među tradicionalnim ljubiteljima dizelaša.

Njegov značaj je utoliko veći, što je to prvi dizelaš koji je dostigao maksimalni obrtni moment “VR6” motora. Istovremeno, to je prvi motor koji je omogućio “čip tjuning” bez prepravki fizičkih komponenti motora. Trenutno, “golf GTI klabsport S” u sedmoj generaciji drži rekord na Nirburgring stazi za serijske automobile sa prednjim pogonom. Iz 2,0 TSI motora je izvučeno 310 “konja”, što je dovoljno za ubrzanje iz stanja mirovanja do 100 km/h od 5,8 sekundi. Maksimalna brzina mu je 265 km/h, a biće proizvedeno svega 400 primeraka.
Aleksandar Bursać

Omiljen u Velikoj Britaniji
Dok je u Nemačkoj svega dva posto prodatih “golfova 2” imalo “GTI” oznaku, u Velikoj britaniji je praktično svaka šesta “dvojka” bila “GTI”, sa ukupnim udelom u prodaji od 16 posto.

Koliko je koštao?
Kada se pojavio jula 1976. godine, osnovna cena “golfa GTI” je bila 13.850 nemačkih maraka. Kada se uzme u obzir inflacija, preračunato u današnje pare to je oko 20.000 evra. Naravno, dosta toga je bilo na spisku opcija, koje su se doplaćivale. Na primer, metalno krovni otvor je koštao 423 DM, za verziju sa petora vrata je trebalo doplatiti 415 DM, za klima-uređaj 1.700 DM, dok je metalik boja koštala 221 nemačku marku.