Da li ste znali da je prva montaža vozila organizovana u Kragujevcu neposredno pred Drugi svetski rat, 1940. godine, kada je montirano 250 kamiona marke Ševrolet sa benzinskim motorom?
Ubedljivo najveći proizvođač automobila na ovim prostorima je Zastava Automobili koja je osnovana krajem avgusta 1953. godine. Prvi sklopljeni modeli su terenci “vilis”. Već 1953. godine, u kragujevačkoj fabrici proizveli su 162 “džipova”.
Ipak, prava proizvodnja automobila počinje godinu dana kasnije kada je potpisan ugovor o otkupu licence sa Fijatom. Sa traka su silazili “fijat AP-55 kampanjola” i limuzine “fijat 1400 BJ” i “fijat 1100 B”. Ipak, prava masovna proizvodnja počela je uvođenjem malog “masovnog modela.
Prva fabrika koja je oberučke prihvatila “fijat 600″ bila je Crvena Zastava iz Kragujevca. Proizvodnja našeg “fiće” počela je već 18. oktobra 1955. godine, samo sedam meseci nakon svetske premijere automobila.
“Fića” je razvijen na bazi “fijata 600”, sa motorom zapremine 633 kubika. U njega je kasnije ugrađivan motor zapremine 750 kubika. Zastava je dosledno i ažurno pratila sve modifikacije koje je pravio Fijat, a u prvih nekoliko godina proizvodnje bilo ih je mnogo.
Za realizaciju plana povećanja proizvodnje na 12.000 vozila godišnje, započela je izgradnja novih proizvodnih kapaciteta automobilske industrije. Posle dve godine, proradile su montažne trake. Te godine proizvedeno je 13.719 automobila.
Smatra se da je 1957. i 1958. godine postavljen čvrst temelj pratećoj industriji za snabdevanje proizvodnje polufabrikatima kao što su, na primer, odlivci i otkovci. Tada je počela i organizovana mehanička obrada delova šasije u Zavodima i mehanička obrada svih delova motora u 21. maju u Rakovici.
U periodu razvoja modela “zastave 750”, snaga motora kretala se od 23 do 27 konjskih snaga, koliko je imao u poslednjoj godini proizvodnje. Ukupno je proizvedeno 923.487 primeraka ovog automobila. Ovaj mali automobil ima najveće zasluge za motorizaciju Jugoslavije, hvala mu na tome!
Prvi automobili marke Zastava izvezeni su 1965. godine. Najpre je izvezeno šest hiljada vozila u Poljsku, potom je usledio plasman na tržište Finske, Kolumbije i Grčke, a kasnije je izvoz proširen na Holandiju, Belgiju, Zapadnu Nemačku i Francusku.
Godine 1968. uz učešće Fijatovog kapitala i domaćeg kredita, prošireni su proizvodni kapaciteti na 85.000 vozila godišnje. Time je završena prva faza programa razvitka Fabrike automobila. Zavodi “Crvena zastava” imali su već sedam fabrika – pet u Kragujevcu i po jednu u Makedoniji i Kosovu.
Kako je rasla kupovna moć stanovništva, uvođeni su u proizvodnju i veći i skuplji modeli. Elegantni “tristać” je postao omiljeni jugoslovenski auto iz više klase. Zvali su ga “jugoslovenski mercedes”. Proizvodio se od 1961. do tačno 20. decembra 1979. godine. Nove vlasnike je našlo 202.160 primeraka u verzijama sa motorima zapremine 1,3 i 1,5 litara.
Proizvodnja prvog sopstvenog vozila, “zastave 101”, počela je 15. oktobra 1971. godine. Model je razvijen na bazi “fijata 128”, koji je proglašen za auto godine 1968. Bio je izuzetno moderan i mehanički i konceptualno. Sa pravom tvrdimo da je upravo “zastava 101” rodonačelnik malih hečbeka kakve ih danas znamo.
Pored dvoprostorne karoserije sa vratima gepeka koja se otvaraju gotovo celom visinom, tu su i poprečno postavljeni motor i menjač koji pokreću prednje točkove, mekferson prednje ogibljenje i nezavisno zadnje ogibljenje.
Pojedine elemente već smo imali prilike da vidimo na stariji automobilima, ali nikada zajedno na jednom autu, kao kod “stojadina”. I kao kod velike većine današnjih modernih hečbeka.
Milioniti “101” je proizveden 1991. godine, a rekordna godišnja proizvodnja bila je 1979. godine, kada je sa montažnih traka sišlo 88.918 “stojadina”. Ukupno je proizvedeno 1.273.532 primeraka.
Kao početak serijske proizvodnje “juga” u fabričku istoriju upisan je 28. novembar 1980. godine. Iako manji i manje praktičan zbog dvoja vrata, brzo je pretekao “stojadina” po popularnosti, bilo kao porodični prevoz, bilo za trkanje.
Proizvodio se sve do kraja rada fabrike 11.11.2008. godine. Poslednji napravljeni primerak je Ukupno je napravljeno 794.428 primeraka. Rekordna proizvodnja bila je 1989. godine sa proizvedenih 118.237 vozila.
“Florida” javnosti prvi put predstavljena 1987. godine. Prva “florida” sa montažnih traka je sišla 2. oktobra 1988. godine. Ukupno ih je proizvedeno 29.950 primeraka. Bila je bazirana na poboljšanoj mehaničkoj platformi “zastave 101”, ali je isticala vrlo naprednim dizajnom koji je potpisao studio Đuđaro.
U pogonima kragujevačke fabrike proizvodio se i “uno” i ukupno je sa traka sišlo 2.620 jedinica, kao i “128” koji proizveden u 228.274 primerka.
Fabrika je imala i “dopunski program” pa je tako prodavala “pezejac”, “peglicu”, “ladu” i popularnu poslovnu limuzinu “fiat 132” i “arđentu”.
Zastava je ukupno proizvela oko četiri i po miliona vozila. U 76 zemalja sveta izvezeno je oko 650.000 vozila. Fabrika je prestala sa radom 21.11.2008. godine.
POGLEDAJTE I OSTALE TEKSTOVE O ISTORIJATU EX-YU AUTOMOBILSKE INDUSTRIJE:
Makedonija i Hrvatska
http://www.magazinauto.com/istrija-ex-yu-automobilizma-makedonija-i-hrvatska/
Bosna i Hercegovina
http://www.magazinauto.com/istorija-ex-yu-automobilizma-bosna-i-hercegovina/
Slovenija
http://www.magazinauto.com/istorija-ex-yu-automobilizma-slovenija/
