ISTORIJA EX-YU AUTOMOBILIZMA: Bosna i Hercegovina

Industrijalizacija Bosne i Hercegovine po završetku drugog svetskog rata pojačana je ambicijama za razvoj auto-industrije.

Već 1953. godine preduzeće FAMOS (Fabrika motora Sarajevo) kupila je licencu za proizvodnju motora od švajcarskog Zaurera (Saurer) koji su uz određene modifikacije ugrađivani u FAP kamione, takođe bazirani na modelima ovog proizvođača.

Saradnja FAMOS-a sa Mercedes-Bencom počinje 1973. godine, kao i proizvodnja najsavremenijih motora ovog proizvođača.

Preduzeće Pretis (Preduzeće Tito Sarajevo) je kao dopunu svom proizvodnom programu vezanom za namensku industriju započelo sklapanje nemačkog “NSU princa” 1963. godine.

U to vreme, “princ” je bio ekvivalent današnjem “audiju TT”, što je dovoljno za shvatanje važnosti i imidža tog modela. Osim automobila, Pretis je proizvodio i NSU motocikle. Bili su to model “maksi” od 175 kubika, ali i za to vreme atraktivni skuter “NSU prima” od 146 i 175 kubika.

Već 1969. godine Folksvagen grupa preuzima NSU, a u Jugoslaviji sa preduzećem Pretis osniva firmu UNIS, a pod njenim okriljem i TAS (Tvornica automobila Sarajevo). Folksvagen AG je imao vlasnički udeo od 49 posto u novoj firmi, dok je ostalo bilo u državnom vlasništvu.

Umesto “princa” počinje montaža “VW bube” 1970. godine, ali su iz Nemačke stizali praktično gotovi automobili sve do 1973. kada počinje pravo sklapanje ovog modela. Do 1976. kada je prestala proizvodnja, sa proizvodnih traka sišlo je ukupno 31. 667 “buba” namenjenih jugoslovenskom tržištu.

Tada na scenu stupa čuveni “golf” prve generacije. Proizvodnja u Vogošći je započela dve godine kasnije u odnosu na Nemačku, a taman sa toliko zakašnjenja 1985. stiže i druga generacija. U suštini, bila je to bazna verzija “golfa” i vrlo malo se razlikovala od nemačke varijante.

Osim toga, nešto malo je sklopljeno i “džete”, a najvažnije od svega je da 1983. godine počinje proizvodnja “kedija” i to za celu Evropu. Bila je to jedina fabrika ovog modela na starom kontinentu, a ukupan udeo domaćih delova u proizvodnji “golfa” iznosio je oko 20 procenata. Prema nekim analizama, bio je čak kvalitetniji u odnosu na nemačke verzije.

Sa početkom rata prestaje i proizvodnja 1992. godine i to neposredno pred uvođenje proizvodnje “golfa III”. Time su nestale i ogromne mogućnosti za dalji razvoj fabrike jer je prema nekim planovima proizvodnja trebalo da bude proširena i na druge modele.

Takođe, prema planovima, FAMOS je trebalo da postane jedan od najvećih proizvođača kamionskih motora za evropsko tržište.
Aleksandar Bursać

Serijal o auto industriji u SFRJ počeli smo pričom o Sloveniji. Ako smo preskočili neko značajni model, pozivamo vas da dopunite našu retrospektivu.